giovedì 29 novembre 2012


Sa Carta Europea de sas Limbas Regionales e de Minoria” est unu tratadu internatzionale de su 1992 chi s'istadu italianu no at mai ratificadu e como est faghende una lege in Parlamentu pro lu ratificare. Su guvernu italianu, bidu chi podet seberare cale livellu de tutela pònnere, cheret discriminare sos sardos in custu puru, comente at semper fatu in cada cosa.
Difatis, sunt faghende un'ischirriadura chene motivu, ponende a sa limba sarda sa tutela prus bassa e a su tedescu, frantzesu e islovenu sa tutela prus arta.
Su sardu est sa segunda limba prus faeddada in sa Repùblica Italiana, a pustis de s'italianu, cun prus de unu millione de pessones chi lu faeddant e sos sardos devent aere su diritu de l'impreare cantu e prus de s'italianu, in totu sa vida pùblica de Sardigna comintzende dae sas iscolas, sos ufìtzios pùblicos e sos mèdia.
Pro custu cherimus chi in sa ratìfica de sa Carta siant garantidos: s'imparu fintzas in sardu in totu sas iscolas e in sas universidades sardas (artìculu 8 paràgrafu 1, ai, bii, cii, dii, eii, fii, g); su diritu de fàghere una dimanda e retzire una risposta in sardu in sos servìtzios pùblicos ammaniados dae sas autoridades amministrativas o dae àteras pessones chi traballant pro contu de cuddas (artìculu 10 paràgrafu 3, b); una televisione, una ràdiu e unu giornale chi essat cada die totu in limba sarda (artìculu 11 paràgrafu 1, ai, bi, ci, d, ei, fi, g). Pro su chi pertocat sa formatzione de sos insegnantes, cherimus chi su Parlamentu Italianu, (in prus de pònnere sa faina de tutela art. 8 par. 1, g) si movat abberu pro garantire s'istitutzione de Cursos de Làurea pro formare sos mastros e sos professores de limba sarda, si est netzessàriu fintzas dende una deroga a sas normas subra de s'istitutzione de sos cursos de làurea novos chi at postu sa Riforma de s'Universidade.
Pensamus chi custas sunt sas cosas prus de importu pro pesare una polìtica linguìstica noa in Sardigna, ca ponende su sardu in iscola, in sos ufìtzios pùblicos e in sos mèdia si diat dare una prospetiva de agatare unu traballu a giòvanos sardos meda e custa diat èssere sa menzus manera pro lis faghere torrare a impreare e a istudiare sa limba nostra.


Bos mutimus a manifestare pro custa initziativa e in totu sas àteras chi su pòpulu sardu at a organizare, pro difendere sos diritos nostros dae cust'àtera picada in giru contr'a sos sardos!

SIT-IN, GIÒVIA SU 13 DE NADALE
a sas 10 de manzanu, in pratza de s'Universidade, Tàtari

lunedì 12 novembre 2012


Cun piaghere, amus ischidu dae s’imprenta sa nova chi s’Universidade de Tàtari, cun una delìbera de su senadu acadèmicu, denùntziat s’ischirriadura posta in campu dae su guvernu italianu a istrobbu de sa limba sarda, chi non benit leada in cussideru commente limba dinna de èssere tutelada in sa matessi manera de su tedescu, frantzesu e islovenu.Difatis unu provedimentu postu dae su guvernu in su decretu lege subra sa “Spending Review”, istabilit chi no ant a pònnere prus dirigentes iscolàsticos a tempus indeterminadu in sas iscolas chi tenent prus pacu de 600 iscritos. Dae custu provedimentu sunt escluidos su Sud-Tirol, Valle d’Aosta e sos zassos de limba islovena de su Friuli chi, sunt logos populados dae zente cun particularidade limbìstica e ant a bìere su nùmeru minimu de iscritos reduidu a 400. In Sardigna imbetze, mancari su sardu siat una limba tutelada dae sa lege 482 de su 1999, commente su tedescu, su frantzesu e s'islovenu, at a essere postu unu limite minimu che in su restu de s’istadu.Su proite custa delìbera pro nois siat de importu mannu est chi paret chi si cumintzet a reconnòschere chi sa limba est fintzas un’aina de proposta polìtica e econòmica.In virtude de su nostru èssere populu, cun istòria, cultura e limba (e de minorias limbìsticas commente sos àteros populos de Europa), depimus pretèndere chi su chi nos tocat segundu sas leges benzat respetadu e depimus gherrare in manera chi nos benzat reconnotu su diritu de ordinzare a piaghere nostru sas istitutziones iscolàsticas, universitàrias e sos caminos de formatzione, dande contu petzi a su populu nostru e leande in cussideru su balanzu e su zudu chi nde podet tènnere sa zente nostra.Sunt giai colados paritzos meses cando amus presentadu a su Retore Attilio Mastino una dimanda inue, milli istudiantes de s’Universidade de Tàtari pedint chi benzant abertos duos cursos de laurea pro pesare mastros e professores chi potant insinzare su sardu e sa didàtica in custa limba in sas iscolas. A die de oe, no nos ant torradu resposta peruna e isperamus chi s’Universidade de Tàtari potat leare parte cun nois a sa chistione chi si est zustu pretèndere sa nostra ispetzialidade limbìstica pro costoire sos postos de traballu de dirigente iscolàsticu, est zustu galu de prus dare a sa limba nostra una dinnidade chi li deghet, reconnoschinde chi su sardu depet balanzare importàntzia chepare a s’italianu in totu sos zassos de sa vida pùblica in Sardigna, a cumintzare dae sas iscolas e sas universidades inue ant a bènnere a nàschere logos noos de traballu. Pro nois est de importu mannu chi s’Universidade si ponzat commente obietivu de base cussu de lòmpere a su perfetu bilinguismu tra italianu e sardu in tota sa Sardigna, ma fintzas sa paridade de sas àteras limbas faeddadas dae sos sardos (su tataresu, su gadduresu, s’aligheresu e su tabarchinu) in sas comunas inue benint impitadas. A·i custu bi podimus lòmpere a bellu a bellu, ma est fundamentale chi benzat reconnotu custu obietivu. Su Sòtziu Su Majolu (30 de trìulas)

S'assòtziu “Su Majolu” giamat sos istudentes e totu su pòpulu sardu a un’ addòbiu pro nos informare subra sos perìculos de su nucleare in Sardigna e pro batire a innantis sa gherra contr’a sas centrales nucleares chi nos cheren pònnere in terra nostra!A sas 4 de borta e die, in s’Aula Umanìstica de sa Facultade de Lìteras, an a faeddare sos espertos de energia nucleare, sos comitados e sos partidos sardos pro narrere EJA a su Referendum de su 15 de Maju co
ntr’a su nucleare in Sardigna. A pustis b’at a essere un’arrèjonu cun totu sa zente chi at a bennere.
Dae sas 8 de sero , in su tzìrculu Dopolavoro Ferroviario (a costazu de s'Istatzione de sos trenos), su sòtziu culturale Aziru ammanizat unu sero de teatro e mùsica contr'a su nucleare: Sa EX Q teatro e sa cumpanzia teatrale Ouroboros an a rapresentare s'ispetàculu "Stop Radio Activity". A pustis microfono liberu cun mùsica rap nugoresa S'Acru, Malam, Bichinau Dub 'n Funk e DJ set cun Lupro & Jack.
Dalle 16:00 incontro-dibattito nell’Aula Umanistica della Facoltà di Lettere e Filosofia e dalle 20:00 musica e teatro presso il circolo Dopolavoro Ferroviario.


CONTR’A SU NUCLEARE IN SARDIGNA E IN TOTU SU MUNDU!


A Sassari il 6 Maggio 2011
In Tàtari su 6 de Maju de su 2011



martedì 23 ottobre 2012


A su Retore de s’Universidade de Sàssari 
A sos Présides de sas Facoltades de s’Universidade de Sàssari
A su Presidente de sa Regione Autònoma de sa Sardigna
A s’Assessore po sa Púbbrica Istrutzione de sa RAS
A su Cussizu Regionale sardu
A su Retore de s’Universidade de Castedhu
Nois Istudentes de s’Universidade de Sàssari
Nois totu Triballadores-Bidu chi su prus de sos Sardos faedhant sa limba sarda, su 64,8% segundhu sa chirca Le lingue dei Sardi. Una ricerca sociolinguistica pubbricada in zennarzu su 2007, chirca chi aiat ordinadu s’Assessoradu pro sa Púbbrica Istrutzione de sa RAS a su Dipartimentu de Isciéntzias de su limbazu de sa Facoltade de Líteras de s’Universidade de Sàssari e a su Dipartimentu Chircas Económicas e Sociales de sa Facoltade de Isciéntzias Políticas de s’Universidade de Castedhu.- Bidu chi, segundhu sa matessi chirca, sa percentuale lompet a su 97,4%, si si contant sos chi lu faedhant o nessi lu cumprendhent- Bidu chi sos zòvanos chi ischint faedhare su sardu sunt prus de su 50% fintzas in sa classe de edade dae 15 a 24 annos.- Faghinde contu chi s’iscola e s’Universidade in Sardigna ant fatu unu triballu chi de seguru at batidu a una pérdida de sa limba e de sa cultura de sos Sardos.- Faghinde contu chi s’iscola e s’Universidade, coment’e istitutziones, ant tentu s’impreu de omologare in sa limba italiana totu sos tzitadinos de s’Istadu italianu e in Sardigna tenent una responsabbilidade grave in s’iscontróriu e irbandhonu de su sardu.- Faghinde contu chi custa diseducatzione at avilidu su càrculu chi iscolanos e istudentes faghent de sa limba e de sa cultura issoro e che lis at incaschetadu una farta de seguresa e de fide in issos etotu, alienatzione e sentidos de menisprésiu.- Cussideradu chi est su sardu sa limba de sos Sardos (e segundhu ite est sa limba de una cumpeténtzia fintzas professionale) e cun prus seguresa est sa limba de sos triballadores sardos.- Cussideradu chi a medas pitzinnos e zòvanos sardos si lis negat ancora oe su diritu, riconnotu e istabbilidu cun sas lezes de s’Unione Europea e de su Cossizu de s’Europa, pro chi tenzant s’istrutzione in sa limba naturale issoro.- Cussideradu chi totu sos iscolanos e istudentes sardos chi oe no l’ischint faedhare tenent su diritu de imparare su sardu, sa limba de sa zente, de sa cultura e de s’istória issoro chi lis permitit de èssere zente cun zente cun totu s’identidade chi la distinghet.- Cussideradu chi sos Sardos totugantos tenent su diritu de faedhare sa limba issoro coment’e limba de sa normalidade de su èssere zente in su logu, e tandho fintzas in totu sas istitutziones e prima de totu sas iscolas e Universidades.- Cussideradu chi, a sos dannos chi at fatu, s’iscola podet e depet rimediare, tocat puru chi cantu prima comintzet a dare s’imparu in sardu e cuncordet una didàtica in sardu in totu sas iscolas, in totu sos grados de s’istrutzione, in totu sa Sardigna e, cun totu sos matessi motivos e cussideros, ateretantu fetat pro totu sas àteras limbas de Sardigna (saligheresu, tabbarchinu, turritanu e cadhuresu) in logos issoro.- Cussideradu chi custos annos colados si est comintzadu a isperimentare s’imparu de matérias de istúdiu fatu in sardu in oràriu normale in d-unas cantu iscolas e chi ocannu puru sighit custa isperimentatzione promovida e finantziada dae s’Assessoradu pro sa Púbbrica Istrutzione de sa RAS.Semus cumbintos chi pro pònnere su sardu coment’e matéria de istúdiu e manizare su sardu in sa didàtica in totu sas iscolas primàrias e segundhàrias de sa Sardigna tocat de ammanitzare a presse su personale docente.E sigomente pro fàghere sa professione docente bi cheret una làurea chi assiguret sa formatzione netzessària professionale e iscientífica de sos mastros, cheret chi a totu cudhos chi punnant a fàghere custa professione si lis cuncordet apostadamente unu CURSU DE LÁUREA chi sas Universidades sardas tenent su pertzisu dovere de istituire.PRO CUSSU ETOTU PEDIMUS> DE istituire de s’a.a. 2012-2013 su cursu de làurea pro sa Formatzione Primària in Limba Sarda abbilitante a sa docentza in sardu e a sa didàtica de su sardu in sas iscolas elementares e prima iscola.> DE istituire de s’a.a. 2012-2013 su cursu de làurea in Limba e Literadura Sarda abbilitante a sa docentza de su sardu e de àteras matérias umanísticas in sas iscolas médias e superiores.Pro totu su chi pertocat sa formatzione chi custu cursu si proponet, a totu cudhos chi ant a èssere docentes de sardu, a prus de cantu s’istúdiat cun sos cursos de làurea in Líteras, si lis depet imparare:sa limba sarda faedhada e iscrita;linguística e glotologia de su sardu, cun prus pertzisione fonologia e fonosintassi de totu sas faedhadas;su manizu faedhadu e iscritu de totu sas faedhadas;sas printzipales propostas de regularizatzione istandard fintzas pro unu probbàbbile séberu, in sos annos imbenientes, de unu sardu istandard non solu pro sos documentos in essida a manizu de sa RAS ma fintzas pro lu impitare in sos ufítzios púbbricos e in sas iscolas;- sa literadura sarda, sa filologia e s’istória de sa limba sarda.> DE istituire de s’a.a. 2012-2013 un’esame de limba sarda in totu sos cursos de làurea de totu sas Facoltades.
———————————————————–Traduzione in italiano————————————————————
Al Rettore dell’Università di Sassari
Ai Presidi delle Facoltà dell’Università di Sassari
Al Presidente della Regione Autonoma della Sardegna
Al Consiglio Regionale sardoAll’Assessore alla Pubblica Istruzione della RAS
Al Rettore dell’Università di Cagliari
I sottoscritti studenti dell’Università degli studi di Sassari
I sottoscritti lavoratori sardi- Premesso che la maggioranza della popolazione ha una competenza attiva della lingua sarda, il 64,8% dei sardi, secondo la ricerca pubblicata nel gennaio del 2007 “Le lingue dei sardi. Una ricerca sociolinguistica”, (ricerca affidata dall’ Assessorato alla Pubblica Istruzione della regione Sardegna al Dipartimento di Scienze dei linguaggi della Facoltà di Lettere dell’Università degli Studi di Sassari e al Dipartimento Ricerche Economiche e Sociali della Facoltà di Scienze Politiche dell’Università degli Studi di Cagliari).- Premesso che la percentuale sale fino a comprendere la quasi totalità dei sardi se consideriamo sia coloro che hanno una competenza attiva, sia coloro che hanno una competenza solo passiva della lingua sarda , il 97,4% per l’appunto, secondo la succitata ricerca.- Premesso che, nonostante la percentuale di coloro che hanno una competenza attiva della lingua sarda scenda tra i giovani, rimane comunque sopra il 50% anche nella classe di età 15-24 anni.- Constatato che la scuola e l’Università in Sardegna hanno avuto storicamente un ruolo determinante nella regressione della lingua e della cultura proprie dei sardi.- Constatato che in quanto strumento di un preciso progetto volto ad omologare linguisticamente tutti gli abitanti dello stato italiano, la scuola e l’Università in Sardegna sono state tra i responsabili di una durissima repressione linguistica.- Constatato che questa prassi educativa ha svilito negli studenti e negli scolari la considerazione della propria lingua e della propria cultura ed ha inculcato nella loro mente insicurezza, alienazione linguistica e sentimenti autorazzisti.- Considerato che il sardo è la lingua della nostra società e in molti contesti lo è anche più dell’italiano. Ad esempio è la lingua più usata in molti comparti produttivi, come la pastorizia, l’agricoltura, l’edilizia e molti altri; e più in generale è la lingua propria delle classi lavoratrici sarde.- Considerato che a moltissimi bambini e ragazzi sardi viene ancora negato il diritto, riconosciuto dalle leggi dell’Unione Europea, di ricevere un’istruzione nella propria madrelingua.- Considerato che tutti gli studenti e gli scolari sardi che non lo sanno parlare hanno il diritto di imparare il sardo, la lingua propria del loro popolo e il codice che gli permette di interagire con la propria realtà e di integrarsi ed identificarsi a pieno con la propria cultura e la propria società.- Considerato che tutti i sardi hanno il diritto di esprimersi nella propria lingua in tutti i contesti, ivi compresi gli uffici pubblici, le scuole e le Università della Sardegna.- Considerato che ai guasti causati dalla scuola può rimediare solo la scuola, e perciò è necessario iniziare quanto prima l’insegnamento del sardo e della didattica in lingua sarda in tutte le scuole di ogni ordine e grado della Sardegna (e l’insegnamento delle altre lingue parlate storicamente dai sardi, l’algherese, il carlofortino, il turritano e il gallurese e di tutta la didattica in queste lingue, nei comuni dove sono parlati).- Considerato che negli scorsi anni è iniziata la sperimentazione dell’insegnamento e dell’utilizzo veicolare della lingua sarda in orario curricolare in diverse scuole della Sardegna.- Considerato che anche quest’anno continuerà questa sperimentazione, promossa e finanziata dall’Assessorato alla Pubblica Istruzione della Regione Autonoma della Sardegna.Reputiamo che, per introdurre l’insegnamento del sardo e della didattica in sardo in tutte le scuole primarie e secondarie della Sardegna, sia necessario formare da subito il futuro personale docente.Dal momento che per svolgere la professione di insegnante vi è bisogno di una laurea che attesti e garantisca la preparazione professionale e scientifica del docente, reputiamo che sia necessario per i futuri insegnanti formarsi con appositi corsi di laurea che le Università sarde hanno il dovere d’istituire.PERTANTO CHIEDIAMO> Che venga istituito a partire dall’a.a. 2012-2013 il corso di laurea in “Scienze della Formazione Primaria in Lingua Sarda” che sia abilitante per l’insegnamento del sardo e di tutta la didattica in lingua sarda nelle scuole elementari e dell’infanzia.> Che venga istituito a partire dall’a.a. 2012-2013 il corso di laurea in “Lingua e Letteratura Sarda” abilitante all’ insegnamento del sardo e delle altre materie umanistiche nelle scuole medie e superiori.Per quanto riguarda gli obbiettivi formativi, ai futuri insegnanti di sardo oltre alle conoscenze trasmesse dai due corsi di laurea in Lettere e in Scienze della Formazione Primaria dovrà essere insegnata:- la lingua sarda scritta e orale;- la linguistica e la glottologia sarda, con particolare riferimento ai fenomeni fonetici e fonosintattici che rappresentano la principale differenziazione tra una variante e l’altra e che se conosciuti delineano ed evidenziano la sostanziale unità della lingua sarda ;- dovrà essere trasmessa la conoscenza di tutti i dialetti sardi sia nel parlato che nello scritto, come è necessario data la situazione dei sardoparlanti che conoscono la propria lingua ognuno nel proprio dialetto;- dovranno essere insegnate tutte le proposte più importanti di standard ufficiale, come è necessario data la probabile approvazione nei prossimi anni di uno standard (o più standard) non solo per i documenti in uscita dalla regione ma per l’uso del sardo in tutti gli uffici publici e nelle le scuole;- dovrà essere insegnata la letteratura sarda, la filologia sarda e la storia della lingua sarda.> Che venga istituito a partire dall’a.a. 2012-2013 un esame di lingua sarda in tutti i corsi di laurea di tutte le Facoltà.





Finas a s'incomintzu de su millenobichentos, a sos pitzinnos de sas biddas chi andaban a istudiare in Casteddu, los mutian is majolus.
Picamus su numene dae custos istudentes sardos, chi istaban in tzitade arranzàndesi, fachende sos traballeddos chi atzpaban.Su chi cherimus fàchere est a pònner paris sos istudentes chi cheren chi sa limba e sa cultura de su populu sardu non sian prus postas a una banda e emarginadas dae sa bida pùblica, cumintzande a la fachere istudiare in totu sas iscolas sardas;cherimus pònner paris sos chi cheren gherrare pro su sardu ufitziale a intro de su tzentru prus mannu de fraicadura de s'egemonia culturale italiana in Sardigna: s'Universidade, chi no at mai cunsideradu sa limba nostra dígna de èssere rispetada e chi at una curpa manna de sa de-sardizatzione de sos sardos.Nois pessamus chi su sardu depet essere ufitziale, faveddau in totu sa bida pùblica de sa sotziedade sarda, pro unos cantos motivos, chi sun importantes totucantos:-Natzionale-istòricu: Ca est sa nostra, sa limba istòrica de su populu sardu, sa limba chi nos azudat a cumprendere sa cultura nostra. Nos servit pro ischire chie semus nois etotu, pro non diventare zente chene un'identidade sua, chi non s'ammentat chie fit, no tenet cussientzia de chie nd'est e chi non podet fravicare su cras de fizos suos.-Democràticu: Ca est sa limba chi faveddat sa parte prus manna de sos sardos e su de la poder faveddare in totu sos locos e chin totus, de l'iscriere e de l'istudiare est unu diritu democraticu fundamentale (riconnotu dae sas cartas europeas e internatzionales) chi galu oje est negau pro su populu nostru. -Sotziale: Ca torrandeli sa dignidade sua a sa limba nostra, lis cherimus torrare sos diritos issoro a totu sos chi la faveddan de prus: sos trabballadores, sos poveros, sos chi no an istudiau, sos ch'istan allargu dae sas tzitades mannas, sos betzos e totu sos sardos chi in 150 annos lis an furau cosas meda, e una de custas est su diritu de faeddare in sa madrelingua.-Educativu: Ca s'ùnica manera chi sos pitzinnos no ammisturen prus duas limbas e favedden bene su sardu e s'italianu est de lis imparare ambas duas sas limbas in iscola. In custa manera sos istudentes sardos chi si diploman e si laurean an a essere meda de prus de oje, eliminande una de sas causas de s'abbandonu. L'aiat giae cumpresu Jubanne Matiu Garipa in su 1627 cando at iscritu, in su Prologu de su Legendariu suo, chi si a sos pitzinnos lis aren imparau a leghere e iscriere e su latinu partinde dae sardu, imbetzes chi dae s' ispagnolu, bi fin istaos deche bortas prus omines istudiaos in Sardigna.
…................
Po totu custu, su de sa limba est unu pentzamentu chi pertocat sa sotziedadi, sa terra nosta e sa cussèntzia de totu sa genti chi ddui bivit. Nosu pentzaus chi sa limba sarda in dì de oi no est cunsiderada po su chi ballit; pentzaus chi su logu suu iat a depi essi fumentzas“s’ufitzialidadi” e chereus cumbinci de custa cosa totus is chi pentzant ca sa limba est cosa antiga, destinada a sparessi a suta de sa mola de sa modernidadi. No podeus abarrai frimmus arraxonendi cun dispraxeri in limba italiana a susu de sa limba nosta oramai cuntaminada. No podeus timmi de chistionai in sardu sceti poita no arrannescieus a tocai cun is fueddus sa “puresa” de sa fueddada antiga. A pagu cosa serbit pentzai a commenti fut sa limba de jaju e a commenti podi fai po torrai a chistionai su sardu in sa manera sua; onnia limba cambiat cun su tempus e totugantus scideus chi s’ingresu de oi no est s’ingresu fueddau in su millinoixentus. Est a nai, po incummintzai a dd’agiudai, su sardu tocat a ddu fueddai. Sceti fueddendideddu eus a podi torrai a usai is fueddus antigus chi immoi parint aì perdiu su sentidu insoru. Chereus agiudai su sardu in su caminu faci a s’ufitzialidadi. Ddu chereus fai fendi atobius, cuntzertus, cursus de limba e atras cosas chi tenint cuncretesa; no chereus fai a sa manera de cuddu chi si chesciaiat setziu in sa mesighedda de cambara sua.Teneus arrispetu de sa limba italiana e teneus arrispetu po totu is limbas de su mundu; a onnia modu pentzaus chi est ora de torrai s’arrispetu a sa limba nosta chi a fortza de s’ingenugai po fai logu a s’italianu s’est assicorrendi is cambas.Chereus chi is studiantis sardus tengiant su diritu de studiai sa limba cosa nosta.A dda torrai a bì currendi in onnia boxi!

Agiuda·nos

Powered by Blogger.

Atividades coladas








FB in Sardu

Ischida

Artìculos apretziados